Conclusie
Beperkingen van het onderzoek
Het historisch onderzoek naar Moederdag in België is beperkt, maar de aandacht voor ‘de vrouw’ in dit verhaal is nog beperkter.1 Ik probeerde Van Kuyck’s “Dag der Moeders” in haar historische context te analyseren met de focus op de vestiging van genderrollen als een sociaal-culturele constructie. Niettemin is het moeilijk om deze invalshoek uit te werken zonder uitgebreid en erg creatief onderzoek. Ik heb me hier beperkt tot de eerste editie van de “Dag der Moeders”, maar voor deze invalshoek is een breder onderzoeksgebied nodig. Zo zijn er voor de periode voor de Eerste Wereldoorlog heel weinig beschikbare bronnen om er een vrouwelijk of feministisch perspectief bij te halen, de meeste feministische magazines komen namelijk pas in omgang na de oorlog.2 Deze editie van Moederdag was ook bedoeld als privaat feest, waardoor de bronnen over beleving van deze feestdag beperkt zijn. Evenwel zal het gebruik van een invented tradition als een manier om een binaire genderrollen te bestendigen, zeker en vast niet enkel toepasbaar zijn op Moederdag.
-
In Duitsland werd al meer onderzoek verricht naar Moederdag in de vrouwen- en gendergeschiedenis, zoals het boek Produkt Muttertag, op de eerste pagina haalt co-auteur van het boek en historica Andrea Griesebner het belang aan van een breed en interdisciplinair onderzoeksveld om Moederdag op een interessante manier te kunnen analyseren. Alexander Boesch, Birgit Bolognese-Leuchtenmüller, Hartwig Knack, e.a., Produkt Muttertag : zur rituellen Inszenierung eines Festtages, Begeleidend boek bij de tentoonstelling: Product Moederdag, Oostenrijks Museum voor Volkskunde in Wenen, 2001.↩
-
Els Flour, Catherine Jacques, Claudine Marissal, Eliane Gubin, Leen Van Molle, Bronnen voor de vrouwengeschiedenis in België: repertorium van de feministische en de vrouwenpers, 1830-1994, Brussel: Michiels , 1995.↩
Tot slot...
Frans Van Kuyck riep op 15 augustus 1913 een nieuwe feestdag in het leven: de “Dag der Moeders”. Dit onderzoek startte bij zijn simpele brochure en aan de hand van de theorie van Eric Hobsbawm werd gezocht naar de mogelijke verborgen bedoelingen achter de feestdag. Door te kijken naar de historische context en enkele reacties uit de pers werden verschillende mogelijke wegen bewandeld. Het artikel van het socialistisch blad De Werker beschouwde de feestdag als onderdeel van de nataliteitspolitiek, wat op zijn beurt georiënteerd moest worden in een soort klassenstrijd. De vergelijking die De Werker in dit discours maakte tussen bourgeoisie moeders en moeders van de arbeidersklasse, leidde tot een analyse van het beeld van ‘de moeder’ begin 20ste eeuw. Zoals eerder vermeld is het echter onwaarschijnlijk dat Van Kuyck zijn feest bewust had ontworpen als onderdeel van de strijd tegen het neomalthusianisme. Niettemin is het beeld dat hij opwierp van ‘de ideale moeder’ wel in lijn met het gezinsmodel dat werd gepromoot in de nataliteitspolitiek. Wat moeten we daar dan uit opmaken?
In deze hele zoektocht naar de achterliggende doelstellingen en betekenissen van de “Dag der Moeders” werd er uitgegaan van bewust geïmplementeerde motieven, maar een “verborgen agenda” kan evengoed onbewust tot stand komen. Ook Frans Van Kuyck is een product van de samenleving waar hij in leefde, en te doen alsof alle ideologie een cover-up is voor politieke (of andere) doeleinden zou hem enerzijds te hard ontmenselijken en anderzijds loskoppelen van zijn omgeving. Waarschijnlijk meende en geloofde hij in wat hij schreef. Hij was even geconditioneerd door bestaande normatieve constructies als de rest van de toenmalige samenleving en ook hij groeide op met dat beeld van ‘de moeder’. Misschien was zijn moeder altijd zo geweest. Waarschijnlijk wou hij inderdaad graag de moederfiguur eren en er een speciale dag in het jaar voor ontwerpen.