Intrede Leopold II te Antwerpen (1873): de pers
De blijde intrede van Leopold II samen met de koningin, werd in de pers uitgebreid besproken, maar niet echt in de context van een intrede. Slechts enkele kranten spreken over de ‘Joyeuse entrée’ van de koning en koningin. Andere kranten hebben het over ‘fêtes d’anvers’, maar berichten er ook meerdere dagen over. Het valt op dat er amper Nederlandstalige kranten berichten over de intrede, zeker in vergelijking met de intrede van koning Albert een kleine veertig jaar later.
La Meuse, een officieel neutrale krant, toont zich erg positief over het bezoek van de koning aan Antwerpen.[1] De krant is officieel neutraal, maar laat zich in de krant van 14 augustus wel erg negatief uit over de antiklerikale wethouder Ferdinand van der Taelen, lid van de Geuzenbond, een liberale drukkingsgroep.[2] Verder heeft de krant niets dan lof voor de ontvangst die Leopold II en zijn gevolg krijgen in Antwerpen. De krant stelt dat ‘geen enkele stad de koning zo ontvangen heeft als Antwerpen’. De nadruk ligt vooral op het enthousiasme van de bevolking en hoe schitterend Antwerpen verlicht was. Tot slot publiceert de krant de toespraken die bij de ontvangst werden gehouden, door de burgemeester, wethouder en anderen notabelen. La Meuse heeft het over een geslaagde ‘triomfantelijke’ intrede voor zowel koningshuis als stad.
L’indépendance Belge, een liberaal dagblad, bericht met enige vertraging over de ‘feesten te Antwerpen’.[3] Pas op 20 augustus verschijnt hun stuk. Ze geven, net zoals La Meuse, een algemeen overzicht van de feestelijkheden, maar hebben een opvallende aandacht voor de koningin. Volgens de krant bezocht de koningin in de ochtend een crèche en woonde ze een scholenoptocht bij. Pas daarna vervoegde ze de koning in de handelsbeurs van Antwerpen voor de officiële ontvangst. Daar schijnen de liberalen, die blijkbaar de tafelschikking hadden gedaan, een streek met de katholieke ministers te hebben uitgehaald. Ze waren naast twee, volgens de krant, erg knappe vrouwen gezet, wat toch ietwat gênant bleek. L’indépendance lijkt te focussen op de kleinere details van het bezoek, zoals de tafelschikking, en heeft opvallend veel aandacht voor de koningin. De koning komt een stuk minder in de spotlight te staan. Ook de tweestrijd van de katholieken en liberalen vormt een leidraad voor het artikel.
Le Journal de Bruxelles, een katholieke krant, toont zich lovend over het bezoek.[4] De krant bespreekt de intrede verschillende dagen op de voorpagina, maar wel met relatief korte stukjes. De krant schrijft over ‘drie dagen aan staande ovaties’ voor het koningshuis, met een zeer positieve toon voor het koningshuis. Verder neemt de krant vooral de speeches van de koning, burgemeester en anderen integraal op. Tot slot publiceert de krant op 20 augustus een wel heel opvallende passage. Ze stelt dat de Antwerpenaren de koning hebben kunnen overtuigen van hun patriottisme en koningsgezindheid, maar dat de koning toch maar beter weet waar zijn echte medestanders zitten. Deze sneer lijkt gericht te zijn op zowel het liberale stadsbestuur als op de gehele Vlaamse Beweging. Een over het algemeen heel positieve berichtgeving die toch eindigt met een sneer.
L’echo du Parlement, een Brusselse krant, is erg positief over de ontvangst van de koninklijke familie in Antwerpen.[5] Opnieuw worden de volledige speeches opgenomen, maar deze keer wordt de loftrompet echt bovengehaald. De krant heeft het over één van der meest geslaagde patriottische uitingen sinds 1830. Het zou zo de Belgische geschiedenisboeken ingaan. Met name de Antwerpse inzet om van dit bezoek een succes te maken wordt geprezen. Verder wordt er kritiek geuit op hoe enkele clerici blijkbaar andere kranten dwongen om het programma van de feestelijkheden te publiceren. Tot slot stelt de krant in vraag waarom de koning door de leden van het Nederlandstalig congres wordt ontvangen. Over het algemeen valt wel te stellen dat de Brusselse krant overwegend positief is over het bezoek.
Le Bien Public, een krant die bekend stond om zijn ultramontane opvattingen, waarbij gelooft wordt dat de paus ook een rol als wereldlijke leider moet spelen, brengt een eerder neutraal tot zelfs ronduit negatief stuk over de intrede van Leopold II en zijn familie.[6] De krant opent met een erg droge passage over hoe de koning werd ontvangen in Antwerpen. De krant geeft een overzicht van de feestelijkheden, zonder de superlatieven die bij andere kranten gebruikelijk zijn. Na die beschrijving, van slechts enkele regels, volgt geen overzicht van de gegeven speeches, zoals in zoveel andere kranten wel het geval was. In tegendeel: de krant laat zich negatief uit over het gebrek aan vlaggen doorheen de stad. Het stadsbestuur wordt nadrukkelijk met de vinger gewezen. Dit valt wellicht te verklaren vanuit de hoek dat deze krant erg katholiek was en het toenmalige stadsbestuur onder leiding stond van Léopold de Wael, een liberaal.[7] Kortom, deze krant biedt een invalshoek die in niet veel andere kranten valt terug te vinden.
De enige Nederlandstalige krant uit deze periode die vrij raadpleegbaar is, het Handelsblad, bericht eerder beknopt over de intrede van Leopold II. De liberale krant heeft het over de ‘kermisfeesten’ en laat niet blijken dat het koninklijk bezoek de hoofdreden voor het feest is.[8] De krant houdt het kort, maar heeft het toch over een grote massa die het koningspaar komt toejuichen. Verder ligt de nadruk op de Antwerpenaren zelf en het gemeentebestuur. Het Handelsblad houdt zich eerder op de oppervlakte en besteedt niet al te veel paginaruimte aan de intrede van Leopold II. Opvallend, gezien de krant een kleine 40 jaar later wél alle registers zou opentrekken voor de blijde intrede van Albert I.
De pers is over het algemeen erg lovend over het bezoek van het koningshuis aan de stad Antwerpen. Hierbij wordt meermaals de verlichting aangehaald, alsook het enthousiasme van de Sinjoren. Hier en daar is er kritiek te bespeuren, maar die kritiek lijkt zich niet op het koningshuis te richten. Sommige kranten zijn enthousiaster dan anderen, maar vooral de koelheid van het Handelsblad en Le Bien Public vallen uit de toon. De rest van de kranten toont zich eenduidig positief over de intrede zelf.
[1] Kelly Mark, Gianpietro Mazzoleni, Denis McQuail, The media in Europe: the euromedia handbook, Sage publications UK, 2003, 19.
[2] “Hurrah voor de stad Antwerpen”: gemeensteraadsverkiezingen Antwerpen 1872, https://www.liberasstories.eu/nl/magazine/uitgelicht/hurrah_voor_de_stad_antwerpen_gemeenteraadsverkiezingen_antwerpen_1872/5914, Website van Liberas, Geraadpleegd op 20 april 2025.
[3] Declerq Christophe, Belgian exile press in Britain, Utrecht, 2018, 11.
[4] Pirenne Henri, Bibliographie de l’histoire de Belgique, Brussel, 1924, 371.
[5] L’echo du parlement, website van Ugent, https://lib.ugent.be/catalog/ser01:000368582 , geraadpleegd op 20 april 2025.
[6] Le Bien Public, website van de encyclopedie van de Vlaamse beweging, https://encyclopedievlaamsebeweging.be/nl/le-bien-public, geraadpleegd op 20 april 2025
[7] Léopold de Wael, website van Liberas, https://www.liberasstories.eu/nl/boegbeelden/leopold_de_wael/4944, geraadpleegd op 20 april 2025
[8] Het Handelsblad (van Antwerpen), website van de encyclopedie van de Vlaamse beweging, https://encyclopedievlaamsebeweging.be/nl/het-handelsblad-van-antwerpen, geraadpleegd op 20 april 2025.