Politieke manifestaties

Vanaf circa 1880 werden steeds meer optochten georganiseerd waarin de Vlaams-nationalistisch ideologie werd uitgedragen.[1] De stuwende kracht hierachter was de radicaliserende Vlaamse Beweging, die de stoeten gebruikten om een concreet politiek programma met duidelijke doelstellingen uit te dragen (bijvoorbeeld de ‘vernederlandsing’ van het onderwijs of het bestuur).[2] Deze ‘radicalisering’ ging samen met een ‘massificatie’ van de Vlaamse Beweging: dit vertaalde zich in massa-manifestaties. Vanaf het einde van de negentiende eeuw werden de 11-juli-vieringen jaarlijks georganiseerd. Deze feesten bestonden uit toneelopvoeringen, vendelzwaaien en stoeten, waar de Vlaamse Beweging haar politieke eisen kracht kon bij zetten. 

In de beginjaren, circa 1880, werden de stoeten nog lokaal georganiseerd. Een sprekend voorbeeld van zo’n stoet was de viering in 1887 in Brugge, die als hoogtepunt de onthulling van het standbeeld van Breydel en De Coninck had – symbolische helden van de Vlaamse strijd.[3] In Antwerpen was het de Vlaamsche Wacht die de Guldensporenslag-feesten organiseerden. Zij stelden hun eigen politiek manifest op, waarin ze verschillende Vlaamse eisen stelden: een nieuwe taalregeling in het onderwijs, het gerecht, het leger en in de bestuur van België. [4] 

In de jaren 1890 werden de Guldensporenstoeten steeds vaker georganiseerd op ‘nationaal’ niveau. Dit wijst op een verdere canonisatie van de Guldensporenslag, die stilaan een nationale beweging werd. In 1895 begon het Algemeen Nederlandsch Verbond met het jaarlijks organiseren van de herdenkingen in verschillende Vlaamse gemeenten. Tal van verenigingen zetten de stoeten mee op, waarbij ze vaak samenwerkten in plaatstelijke Guldensporencomités. De leden werden onder andere gemobiliseerd om te participeren aan de stoeten met ideologische pamfletten.[5] 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam een deel van de Vlaamse Beweging in de ban van de Duitse bezetters. Een geradicaliseerde stroming binnen de beweging koos voor de samenwerking met het nazi-regime. Ook in deze nieuwe context kon de Guldensporenslag dienen als politiek wapen. 1302 gold toen als ‘een symbool van de eeuwige taak die Vlaanderen als voorpost van de Germaanse wereld tegen de Romaans gevaren moest en moet vervullen.’[6] De herdenkingen werden dan ook verder gezet tijdens 1940-1945, met steun van de Duitse bezetters. Na de oorlog werd de Vlaamse Beweging, door hun collaboratie, en daarmee de vieringen verdracht. Toch doofden de Guldensporenherdenkingen niet volledig uit: In Kortrijk werd al in 1946 een feest georganiseerd. Later volgde andere steden zoals Brussel en Antwerpen. De stoeten kregen echter voor een aantal jaar niet meer dezelfde waardering en belangstelling als voor de oorlog.