Eigen Taal Eigen Zeden
Om een beter beeld te krijgen van de deelnemers en de organisatie achter de stoeten loont het de moeite om dieper in te gaan op een specifieke vereniging. Hiervoor keren we terug in de tijd, naar 10 juni 1912. Toen werd een brief rondgestuurd door het Algemeen Nederlandsch Verbond (ANV) aan verschillende Vlaamsgezinde verenigingen:
“Oproep aan de Maatschappijen van Antwerpen!”
“Binnen enkele weken wordt andermaal de Guldensporenslag herdacht. Dan viert het Vlaamsche land weder feest en toont zijn krachten. Dan wordt in de algemeenheid van onze Vlaamsche steden en gemeenten de feestklok geluid, ter herinnering aan ons grootsch verleden”.[1]
Deze uitnodiging werd onder andere verstuurd naar Eigen Taal Eigen Zeden, een Antwerpse katholieke scholieren- en studentengilde die actief was van 1887 tot 1914.[2] De vereniging was uitgesproken Vlaamsgezind en had leden van alle leeftijden, waaronder de beroemde dichter Paul van Ostaijen.[3] In de brief werd de vereniging uitgenodigd om deel te nemen aan de herdenking van de Guldensporenslag op 11 juli 1912. De betrokkenheid van Eigen Taal Eigen Zeden bij deze viering was zeker geen unieke gebeurtenis. De vereniging nam regelmatig deel aan politieke en ideologisch geïnspireerde manifestaties, zowel met een katholiek als Vlaamsgezind karakter.
Ook was de gilde actief in de politiek: ze werkte samen met de Landdagbeweging en het Nationaal Vlaamsch Verbond. Een voorbeeld van deze samenwerking is een brief die Eigen Taal Eigen Zeden schreef aan Prins Albert I van België, om zijn goedkeuring te vragen voor de Gelijkheidswet. Deze nieuwe wet zou ervoor zorgen dat Belgische wetten in het Frans en Nederlands zouden worden gestemd, bekrachtigd, afgekonigd en bekendgemaakt. De wet werd twee jaar later ook effectief goedgekeurd.[2] Dit bewijst dat de Vlaamsgezinde organisaties politieke invloed hadden.
De casus van Eigen Taal Eigen Zeden toont hoe Guldensporenvieringen in de praktijk werden georganiseerd en hoe verenigingen, zoals het Algemeen Nederlandsch Verbond, trachtten andere Vlaamsgezinde aan te sporen om ook te participeren. Het is interessant welke overtuigingsmiddelen ze daarvoor gebruikten: ze speelden in op nationalistische en patriotische sentimenten. Dat blijkt ook uit een brief die Eigen Taal Eigen Zeden zelf naar haar eigen leden stuurd, om hen te motiveren deel te nemen aan een Guldensporenstoet:
“Het is heden bijna zes eeuwen geleden, dat duizende Vlamingen voor het welzijn van uw Vlaanderland hun bloed ten offer brachten, en dat Vlaandren een zijner prachtigste heldenfeiten in zijne geschiedenis neerschreef”
“Al wie het hart op de rechte plaats heeft, gedenkt in blijde geestdrift die roemrijke overwinning.”
“Schaart u bij de betooging van heden avond, komt naar de feestvieringen van EIGEN TAAL, EIGEN ZEDEN, in’t Koninksken.”
Eigen Taal Eigen Zeden had twee duidelijke standpunten, die worden aangegeven in hun naam. Enerzijds streefde ze voor vernederlandsing in het onderwijs en de bredere samenleving (‘taal’). Anderzijds trachten ze het katholieke gedachtengoed uit te dragen (‘zeden’). Deze dubbele doelstelling werd gereflecteerd in het soort stoeten waaraan ze deelnamen: ze liepen mee in zowel katholieke als Vlaamsgezinde stoeten. Zo namen ze verschillende malen deel aan Vlaamsgezinde stoeten ter herdenkingen van Hendrik Conscience, beschouwd als “de vader van de Vlaamse Beweging” en zoals, eerder gezegd, de auteur die ervoor zorgde dat 1302 in het Vlaamse collectieve geheugen stond gegrift. Hij had de Guldensporenslag verheven tot een “nationaal epos”[1] en zijn invloed in de canonisatie was groot. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ter ere van hem verschillende eeuwfeesten en manifestaties werden georganiseerd. Zo deed Eigen Taal Eigen Zeden bijvoorbeeld mee met het eeuwfeest in 1912, ter gelegenheid van zijn honderste verjaardag. Ook namen ze deel aan de Conscience-betoging in 1908 ter nagedachtenis aan de vijfentwintingste sterfedatum van de schrijver.[2] De studentenvereniging liep ook mee in verschillende stoeten ter herinnering van de Guldensporenslag.
[1] Vanhecke Johan, “Conscience, Hendrik”, In: Encyclopedie van de Vlaamse beweging, 2023, https://devb.be/id/per-002217.
[2] Archief Letterenhuis, LH, T1025.
[2] Deze wet werd op 19-03-1898 afgekondigd. Doorbraak.be – Geschiedenis – Vandaag 1898: goedkeuring van de Gelijkheidswet, PAUWELS LUC, 19-03-2024, geraadpleegd op 12-11-2024, https://doorbraak.be/vandaag-1898-19-maart-goedkeuring-in-de-kamer-van-de-gelijkheidswet.