Het feestweekend van 19 en 20 juli 1913
Om een breed publiek te informeren van wat er allemaal gepland stond in het weekend van 19 en 20 juli 1913 werd door het organisatiecomité een programmaboekje gepubliceerd met de nogal omslachtige titel “Seul programme officiel des Grandes Fêtes, Cortège Historique et Allégorique a l’occasion du Cinquantenaire de l’Affranchissement de l’Escaut organisees par la Chambre de Commerce sous le patronage de l’administration communale d’Anvers et avec le concours de la Fédération Maritime”. Van het programmaboekje, dat gedrukt werd door de drukkerij van Alphonse Stappaers en verkocht werd aan 0.5 centiem per stuk, wordt nog steeds een exemplaar bewaard in het archief van de Kamer van Koophandel. In 40 pagina’s, waarop de tekst in een Frans en een Nederlands deel opgesplitst is, wordt informatie gegeven over de feesten. Dit boekje bevat met andere woorden een schat aan informatie voor geschiedkundig onderzoek naar de feesten.
Op de eerste pagina’s worden de leden van het organisatiecomité opgesomd, waarna enkele pagina’s uitgetrokken worden om het verhaal van de Vrijmaking in 1863 te vertellen. Dit verhaal is handig om het standpunt van de Kamer en het organisatiecomité te kennen in het discours rond de ‘vrijmaking’, maar dit wordt in het laatste deel besproken. Tot slot werd een overzicht van alle evenementen gegeven die in het weekend gepland stonden. Hieruit blijkt dat de feesten aanvingen in de namiddag van 19 juli met het versieren van het standbeeld van Lambremont en het Schelde Vrij-monument en tussen half negen en tien uur in de avond klokgelui en beiaardspel door de beiaardier in de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Daarnaast staan ook ‘kanonschoten’ expliciet vermeld, maar dit zonder verdere uitleg. Het laatste evenement op 19 juli was de uitgang van de lichtstoet, waarvan heel het parcours uitgeschreven staat zodat mensen wisten waar de stoet zou passeren.
De kanonschoten die staan vermeld bij de gebeurtenissen op zaterdagavond werden de dag erna, zondag 20 juli, herhaald om tien uur in de ochtend en ook stond opnieuw klokgelui en beiaardspel door de beiaardier van de kathedraal gepland tussen tien uur en twaalf uur. Daarnaast wordt een ‘plechtig onthaal’ op de Beurs genoemd, waarbij burgerlijke- en krijgsoverheden en vertegenwoordigers van de landen die het akkoord rond de afkoop van de Scheldetol ondertekenden. Verder wordt niet veel informatie over die plechtigheid gegeven, maar wordt er wel vermeld dat meer informatie in dagbladen zou verschijnen. Dit is effectief gebeurd zoals te zien in enkele kranten die een verslag publiceerden in hun oplage van 21 juli 1913.
Tot slot wordt nog een ‘grote geschiedkundige en zinnebeeldige stoet’ vermeld met de naam “De Scheepvaart op de Schelde door de eeuwen heen”. Ook van deze stoet werd het volledig parcours neergeschreven, zowel van de eerste uitgang op 20 juli 1913 als van de tweede op 27 juli 1913. De rest van het programmaboekje werd gevuld met een heel gedetailleerde beschrijving van de deelnemende groepen aan deze stoet en het verhaal achter de verschillende praalwagens die deelnamen aan de stoet. Omdat aan deze stoet een dergelijk grote aandacht werd gegeven in het officiële programmaboekje van de feesten en omdat een historische stoet in deze tijd gezien werd als een ideaal middel om een bredere laag van de bevolking iets bij te brengen wordt dit evenement in het volgende deel uitgebreider bekeken.1
-
Zie o.a. Depelchin, " 'De geschiedenis in handeling gebragt' ", 105.↩
Naast brieven over evenementen die in het programmaboekje voorkwamen zijn er echter ook vermeldingen gevonden van evenementen die niet doorgegaan zijn. Twee voorbeelden hiervan zijn een parade op de Schelde en een vuurwerkshow. Betreffende beide onderwerpen zijn slechts twee brieven terug te vinden in het brievenboek.
De twee brieven rond de parade op de Schelde waren gericht aan de Koninklijke Antwerpse Nautische vereniging en aan de Koninklijke Belgische Jachtclub. In beide gevallen gaat het om een uitnodiging om de parade mee te ontwerpen en eraan deel te nemen. Hoewel het heel toepasselijk zou zijn om de verjaardag van de bevrijding van de Schelde te vieren met een parade op de rivier, is dit evenement uiteindelijk niet doorgegaan. Omdat er echter geen verdere vermelding van de waterstoet terug te vinden in het brievenboek, blijft het een mysterie waarom dit idee niet verder is uitgewerkt.
De twee brieven rond de vuurwerkshow zijn beide gericht aan een zekere Monsieur Ricard, een vuurwerkspecialist uit Brussel. De eerste brief werd verzonden op 23 juni 1913, een kleine maand voor de feesten. Daarin werd verwezen naar een ontmoeting die had plaatsgevonden tussen M. Ricard en Charles Corty, de voorzitter van het organisatiecomité, en werd gevraagd om een ontwerp in te zenden voor een eventuele vuurwerkshow tijdens het feestweekend. In de tweede brief op 9 juli 1913 werd M. Ricard echter meegedeeld dat het comité had besloten om geen vuurwerkshow te organiseren, zonder duidelijke reden waarom.
Zowel de parade op de Schelde als de vuurwerkshow zouden beide een spectaculaire toevoeging geweest zijn aan het feestweekend ter ere van de 50ste verjaardag van de Vrijmaking van de Schelde. Beide zijn echter zonder duidelijke reden niet doorgegaan en waren dus ook niet te vinden in het officiële programmaboekje. Hoewel het dus een mysterie blijft waarom het comité beslist heeft deze ideeën niet verder uit te werken, heeft het mogelijk wel geleid tot een grotere aandacht voor een andere evenement tijdens het feestweekend: de historische stoet.