Financiële en contractuele relaties

Kostenlijst voor de lichtstoet van 1891, waarin de kost van het leger op 300 belgische frank wordt gerekent.

Naast ordehandhaving, ceremoniële taken en logistieke steun was er ook een financiële dimensie verbonden aan de betrokkenheid van het leger bij Antwerpse festiviteiten. Het gebruik van paarden, manschappen en muzikanten betekende niet alleen een praktische samenwerking, maar riep ook de vraag op wie de kosten moest dragen en onder welke voorwaarden de militaire inzet beschikbaar was. In deze context trad het leger soms bijna op als een contractuele partner, wat de relatie met de stad en de verenigingen een formeel karakter gaf.

Een eerste aanwijzing vinden we bij de Lichtstoet van 1891. Voor de deelname van een militaire optocht werd 300 Belgische frank betaald, omgerekend circa 255 euro na inflatie.¹ Dit bedrag, aanzienlijk voor die tijd, toont dat de militaire aanwezigheid niet vanzelfsprekendheid was, maar een dienst waarvoor de stad soms voor moest betalen. Het laat zien dat het leger niet alleen als symbool van prestige fungeerde, maar ook als een actor die in ruil voor hun diensten geld kreeg.

Een vergelijkbare situatie deed zich voor bij de Van Dyckfeesten van 1899. Volgens een krantenartikel kreeg de toneelvereniging Hoop en Liefde gratis witte paarden van de stedelijke dienst Openbare Netheid, terwijl alle andere verenigingen hun paarden moesten huren bij het leger.² de kwestie liep uit tot een discussie over de gelijke verdeling van de kosten voor de Van Dyckfeesten. die kosten waren voor veel verenigingen al niet meer terug te verdienen uit het evenement.

Een aanvullende bron, een brief van de Bond Antwerpen Vooruit, maakt duidelijk dat de planning van het feest niet zomaar kon worden aangepast. Legerpaarden waren slechts tijdelijk beschikbaar en moesten binnen een strikt tijdsbestek worden ingezet. De stad en de verenigingen waren daardoor niet enkel afhankelijk van de bereidwilligheid van het leger, maar ook van de interne militaire kalender. Deze tijdelijke en voorwaardelijke beschikbaarheid legde de kwetsbaarheid van de organisatoren bloot: een feeststoet kon slechts plaatsvinden wanneer het leger bereid én in staat was de nodige middelen ter beschikking te stellen.³ 

Samen tonen deze casussen dat de samenwerking tussen stad en leger zich niet enkel uitdrukte in symbolische of logistieke termen, maar ook in financiële en contractuele relaties. Het leger trad daarbij soms op als leverancier, maar ze stelden als actor voorwaarden aan hun inzet. Voor de stad betekende dit dat publieke feesten niet alleen een culturele en organisatorische uitdaging waren, maar ook een financieel en juridisch vraagstuk, waarin de afhankelijkheid van militaire middelen telkens opnieuw zichtbaar werd.